Bertha była świadoma, że rodzice woleli mieć syna, choć zapewnili jej bardzo stosowne, porządne wykształcenie, wysyłając ją do szkoły katolickiej, którą ukończyła, gdy miała szesnaście lat i urodził się jej brat, upragniony męski potomek. Bertha miała wówczas zostać już w domu, wyszywać, zajmować się braciszkiem, o którego była bardzo zazdrosna, i uczyć się przygotowywać koszerne jedzenie.
 |
| Bertha Pappenheim, źródło: Wikimedia Commons |
W 1880 roku zaczyna mieć przywidzenia, okresowe problemy z mową i rozsypuje się emocjonalnie, więc trafia do psychiatry, Josefa Breuera, współpracownika Freuda. Diagnozują u niej - bardzo modną wówczas - histerię, rzekomą chorobę kobiet, pod którą podciągano wszelkie przejawy kobiecej "niesubordynacji" i wszelkie problemy umysłowe kobiet i dziewcząt. W tym samym roku ciężko choruje na gruźlicę Siegmund i zaczyna wymagać stałej opieki, która spada na Berthę i Rechę, co staje się najpewniej dodatkową przyczyną problemów Berthy. W zapiskach jej psychiatry czytamy:
„Anna O. [pseudonim, pod którym występowała w aktach Bertha] posiadała niebagatelną inteligencję, zdolna była do zdumiewająco skomplikowanych umysłowych kombinacji i przenikliwej intuicji; posiadała intelekt, który poradziłby sobie z solidną umysłową strawą i takiej też potrzebował, jednak po opuszczeniu szkoły już jej nie otrzymywał”
Ojciec umiera po roku, na gruźlicę, co zaostrza zły stan psychiczny Berthy, która trafia wówczas - wbrew swojej woli - do sanatorium na terapię do Freuda. Po roku Bertha wychodzi ze szpitala, Freud ogłasza sukces swojej terapii i rozpisuje się na jej temat bardzo szeroko, zbierając laury, choć kobieta jeszcze przez kilka lat nie wraca do pełnego zdrowia, miewa zaburzenia widzenia i nawroty choroby z chwilowymi halucynacjami. Obecnie uważa się, że mogła mieć gruźlicze zapalenie mózgu lub ataki schizofrenii, aczkolwiek w XIX wieku nie było możliwe, by ją porządnie zdiagnozować. Na szczęście jednak z czasem Bertha sama zdrowieje i rzuca się w wir działań politycznych.
 |
| Bertha Pappenheim w 1882 roku, źródło: Wikimedia Commons |
W 1888 roku rodzina przenosi się do Frankfurtu, gdzie Bertha, będąca już dorosłą kobietą, zaczyna angażować się w działalność społeczną i feministyczną. Domaga się równych praw dla dziewcząt, zwłaszcza prawa do edukacji. Pisma na ten temat publikuje początkowo pod męskim pseudonimem (P. Berthold). Bardzo dużo mówi też o sytuacji kobiet żydowskich, spętanych nakazami religii, o sytuacji sierot (pracuje także w sierocińcu), aż w końcu zakłada Związek Kobiet Żydowskich (a także przedszkola i zakłady wychowawcze). Dużo czasu poświęca na pomaganie uchodźcom i żebrakom.
Żydowski Związek Kobiet staje się jedną z największych organizacji kobiecych w Niemczech w latach 20. XX wieku. Zrzeszone w nim kobiety domagały się praw wyborczych i równouprawnienia. Prowadziły też działalność misyjną, krążąc po dworcach i dzielnicach biedoty w szatach z Gwiazdą Dawida, pomagając bezdomnym i biednym.
W 1919 roku Bertha daje radę wycisnąć z naczelnego rabina oświadczenie, że prawa wyborcze kobiet nie stoją w sprzeczności z judaizmem, co otworzyło drogę do dalszych działań na rzecz praw człowieka.
 |
| Bertha Pappenheim na niemieckim znaczku z 1954 roku, źródło: Wikimedia Commons |
Co bardzo ciekawe, w wielu kręgach ta niezwykła kobieta jest znana niemal wyłącznie jako pacjentka Breuera, opisana pod pseudonimem Anna O., ponieważ Freud twierdził, że na podstawie jej przypadku budował swoją teorię psychoanalizy i poświęcił jej bardzo dużo miejsca w swoich publikacjach. Na polskiej stronie Berthy w Wikipedii większość tekstu jest poświęcona jej chorobie; ba, sama strona nie jest zatytułowana "Bertha Pappenheim", ale "Anna O.".
Strona angielska traktuje już Berthę jak normalnego człowieka z własnym nazwiskiem i olbrzymią większość tekstu poświęca działalności społecznej i literackiej, która wszak była jej dziedzictwem i tym, co po sobie pozostawiła. Krótki epizod w lecznicy Freuda przy tym wszystkim jest bardzo nieznaczącym elementem, ciekawostką, która bardziej obnaża nieudolność ówczesnej psychiatrii, niż cokolwiek innego, więc nie zasługuje na bycie jedynym "osiągnięciem", z którego postać Berthy ma być znana.
W 1905 roku umiera Recha, matka Berthy, i Bertha resztę życia może mieszkać sama, co często bardzo sobie ceni.
W 1923 roku występuje na pierwszym kongresie kobiet żydowskich w Wiedniu, gdzie wygłasza płomienną mowę na temat ochrony kobiet przed handlarzami żywym towarem i prostytucją. Przemowa dotyczyła zwłaszcza kobiet z Europy Wschodniej, przemycanych na Bliski Wschód.
Bertha Pappenheim umiera na raka w 1936 roku. W ostatnich dniach swojego życia zostaje jeszcze wezwana na policję w Offenbach, ponieważ jej pokojówka, dziewczyna lekko opóźniona umysłowo, papla, że Bertha mówiła niemiłe rzeczy o Hitlerze. Pappenheim nie stawia się na przesłuchanie, bo czuje się już bardzo źle. Po kilku dniach umiera, a dzieło jej życia zostaje rozdeptane przez nadciągającą falę nazizmu. Jej żydowskie sierocińce, domy dla samotnych matek i szkoły są likwidowane, całej reszty możecie się domyślić. Straszny los spotyka też najbliższą przyjaciółkę Berthy, Hannah Karminski, która zostaje zamordowana w Auschwitz.
Fajnie byłoby pamiętać o Bercie, która była nadzwyczajną postacią, a nie tylko psychicznie chorą Żydówką od Freuda, więc piszę Wam o niej, bo ostatnio przeczytałam w którejś książce spory rozdział o Związku Kobiet Żydowskich i nie mogłam tego zachować dla siebie. :)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz